Het is een van de eerste vragen die elke zwangere krijgt: wanneer ben je uitgerekend? Die datum staat niet alleen omcirkeld in de agenda van de meeste toekomstige ouders, het is ook bepalend voor beleid rondom de bevalling (denk aan inleiden bij ‘over tijd’ gaan) – en daarom meer dan alleen een geinig weetje.
De uitgerekende datum is gebaseerd op de aanname dat een zwangerschap veertig weken duurt (bij een vitale eenling). De uitgerekende datum is de ‘mediaan’, 50% van de vrouwen bevalt ervoor en 50% erna. Slechts 5% van de zwangeren bevalt precies op de uitgerekende datum.
Hoe is de uitgerekende datum ontstaan?
Tot de (zeer recente) moderne tijd hadden zwangeren geen echo’s, CTG-scans of apps om hun zwangerschap en de verwachte bevallingsdatum bij te houden. Eeuwenlang bepaalden zwangeren en hun vroedvrouw de geschatte uitgerekende datum op basis van hun cyclus en het aantal manen (tien manen = ongeveer negen maanden) die voorbijgingen sinds de laatste menstruatie.
Het was de Leidse hoogleraar in de geneeskunde Hermann Boerhaave (1668–1738) die aan het rekenen ging en met zijn onderzoek de bouwstenen legde voor wat later de Regel van Naegele (vernoemd naar de Duitse gynaecoloog Franz Carl Naegele, 1778–1851) is gaan heten:
de eerste dag van de laatste menstruatie + negen maanden + nog eens zeven dagen = je uitgerekende bevallingsdatum.
Hoe berekenen we anno 2024 de uitgerekende datum?
In Nederland is het sinds 2010 standaard om tussen de 10-13 weken zwangerschap een termijnecho aan te bieden om de uitgerekende datum te bepalen. Het NVOG-protocol Datering van de zwangerschap is ontstaan omdat er behoefte was aan meer eenduidigheid tussen de eerste en tweede lijn: als alle zorgverleners het eens zijn over de manier van termijn bepalen, kunnen problemen eerder gesignaleerd worden en het beleid onderling beter afgestemd. Ook voor het tijdig en betrouwbaar inzetten van prenatale testen (combinatietest, NIPT) zou eenduidige termijnbepaling nodig zijn.
Groeien alle baby’s het eerste trimester even hard?
Het gebruik van curves om de termijn (en uitgerekende datum) van een zwangerschap vast te stellen, gaat uit van de veronderstelling dat alle foetussen in het eerste trimester even hard groeien. Is dat ook zo? De meeste onderzoeken hebben die conclusie inderdaad. De praktijkervaring als vroedvrouw en echoscopist van onze eigen Margot is echter anders – haar ervaring lees je in het uitgebreide artikel.
Waarom is de ene vrouw langer zwanger dan de andere?
Diverse factoren zijn van invloed op de duur van de zwangerschap, maar er is geen eenduidigheid over hoe het precies zit. Hieronder in het kort enkele factoren, een uitgebreide toelichting lees je in het hele artikel.
- pariteit: nullipara dragen langer dan multipara (een verschil van gemiddeld twee dagen)
- leeftijd van de moeder; hoe ouder, hoe langer de draagtijd.
- langere innesteling
- genen; zowel het DNA van de dragende moeder als de baby (genetisch materiaal van de biologische vader) heeft invloed op de zwangerschapsduur
- de gezondheid, leefstijl en omgevingsfactoren van de moeder
- een hoog BMI
- etniciteit (relevant omdat gebruikte curves gebaseerd zijn op data van witte zwangeren)
Wat zijn de voor- en nadelen van het vaststellen van een uitgerekende datum?
Zoals met alles (heel flauw) zitten er voor- en nadelen aan het vaststellen van een uitgerekende datum. We beginnen eens positief, met de positieve kanten ervan:
Voordelen:
- Richtlijn voor zorgverleners
Aan de hand van de zwangerschapsduur worden planningen gemaakt, afspraken ingepland en worden complicaties in kaart gebracht. Complicaties waarbij de zwangerschapsduur relevant is zijn: de groei van de baby, prematuriteit, serotiniteit en het plannen van een geplande keizersnede. - Volgens het protocol van de NVOG verkleint een termijnbepaling door middel van echoscopisch onderzoek de kans op (onterechte) serotoniteit.
- Richtlijn voor de zwangere en partner
Een uitgerekende datum kan helpen bij het toeleven naar een moment en het regelen van praktische zaken. - Organisatie van de zorg
Denk aan verlof regelen op het werk en afspraken maken met kraamzorg.
Nadelen:
- Er kan altijd sprake zijn van een meetfout, variatie in metingen per persoon, defecte apparatuur, langere periode van de innesteling, onbekende ovulatiedatum, et cetera.
- De kennis die de techniek met zich meebrengt wordt vaak als superieur gezien. Hiermee kan de kennis en de ervaring van de zwangere tekort gedaan worden, dit brengt veelal frustratie met zich mee, waarbij de zwangere zich ongezien en niet gehoord kan voelen.
- Een uitgerekende datum kan een vorm van ‘schijnzekerheid’ geven. Een uitgerekende datum houdt geen rekening met een gezonde, fysiologische variatie.
- Psychologische druk bij de zwangere, de partner en de omgeving.
- Door het bestaan van de uitgerekende datum kan er vergeten worden te kijken naar andere factoren die van invloed zijn op de situatie. Hierdoor is de kans op onnodige interventies groter.
Meer over de herkomst van de uitgerekende datum en de voor- en nadelen van de uitgerekende datum lees je in het uitgebreide artikel.
