Wereldwijd komt circa één op de vijf baby’s (21%) via een keizersnede ter wereld (WHO, 2021), in Nederland is dat 18% (Perined, 2021). In absolute getallen zijn dit in Nederland jaarlijks ruim dertigduizend sectio’s. De WHO verwacht dat dit percentage in 2030 rond de 29% zal zijn, wat in absolute aantallen betekent dat er jaarlijks wereldwijd 38 miljoen keizersneden zullen plaatsvinden.
Met de toename van het aantal sectio’s, zijn er ook meer complicaties ten gevolge daarvan, zoals een afwijkende innesteling van de placenta in een volgende zwangerschap, buitenbaarmoederlijke zwangerschappen in littekenweefsel en klachten als gevolg van niet goed herstelde littekens.
Wat is een niche?
62% van de vrouwen (In Nederland: jaarlijks ruim 18 duizend vrouwen) ontwikkelt 6 tot 12 weken na een keizersnede een zogeheten niche: een holtevormig litteken aan de binnenkant van de baarmoeder op de plek van het keizersnedelitteken. Bij een niche zijn de wondranden niet volledig aan elkaar gegroeid, waardoor er een wigvormige holte aan de binnenkant van de baarmoederwand (myometrium) ontstaat. In de niche kunnen slijm en bloed zich ophopen. Een niche is niet aan de buitenkant te zien of voelen, er is een echo nodig om een diagnose te stellen.
Wat is Cesarean Scar Disorder (CSD)?
Bij ongeveer 20 van de 100 vrouwen veroorzaakt de niche klachten, varierend van tussentijd bloedverlies (spotting), pijn bij penetratieve seks en vruchtbaarheidsproblemen. Sinds 2023 is er een verzamelnaam van klachten na een niche: het Cesarean Scar Disorder (CSD). Het onderzoek naar risicofactoren en behandelopties staat nog in de kinderschoenen, er is nog relatief weinig onderzoek beschikbaar.
Een niche is dus altijd onderdeel van CSD, maar andersom geldt dat niet: er is pas sprake van CSD als er ook klachten zijn.
Welke klachten heeft iemand met CSD?
De meest voorkomende primaire (direct veroorzaakt door de niche) klachten zijn:
– menorragie; langere (meer dan 7 dagen) en ook pijnlijke menstruaties met heviger bloedverlies
– spotting: bloedverlies tussen de menstruaties in.
– verminderde vruchtbaarheid (subfertiliteit): een zwangerschap die langer dan 12 maanden uitblijft
Hebben vrouwen met een niche altijd klachten?
Nee: voor elke 100 vrouwen die met een keizersnede bevallen, ontwikkelen er 62 een niche. Bij 20 van deze 62 vrouwen geeft de niche klachten. Dat betekent dat 42 van de 62 vrouwen met een niche hier geen klachten van hebben – dit noem je een asymptomatische niche. Een niche is dus altijd onderdeel van CSD, maar andersom geldt dat niet: er is pas sprake van CSD als er ook klachten zijn.
Hoewel de meeste niches asymptomatisch blijven, kunnen ze toch gepaard gaan met complicaties bij volgende zwangerschappen. Het opereren van vrouwen met een asymptomatische niche verbetert de obstetrische uitkomsten echter niet en wordt daarom afgeraden. Meer hierover lees je in ons uitgebreide artikel.
Wie heeft er meer risico op CSD?
Er zijn een aantal risicofactoren bekend die de kans op CSD vergroten. Alle risicofactoren en een uitgebreide toelichting lees je in het uitgebreide artikel. De belangrijkste zijn:
– Het aantal eerdere keizersnedes: met elke keizersnede neemt de kans op CSD toe.
– Lange actieve fase: verschillende onderzoeken zagen een correlatie tussen het ontstaan van CSD en een lange actieve fase van de baring (5 uur of meer) of 5 of meer centimeter ontsluiting bij het besluit tot keizersnede.
– Zwangerschapsdiabetes; er lijkt een flink hogere kans op CSD voor vrouwen met zwangerschapsdiabetes. Deze kans is niet verhoogd voor vrouwen met diabetes type 1.
– Afwijkingen aan de baarmoeder die er al zaten voor de keizersnede, zoals verklevingen (adhesies).
Kan je zwanger worden met een niche/CSD?
Subfertiliteit is een van de primaire symptomen van CSD, dus voor veel vrouwen met een niche/CSD is het lastiger om zwanger te worden.
Zijn er extra risico’s tijdens de zwangerschap?
Zwangeren krijgen een vroege echo bij 6 weken aangeboden, omdat er een kleine kans op een niche-zwangerschap (1:1800) is. Dit is een zeldzame vorm van een buitenbaarmoederlijke zwangerschap waarbij de embryo in het litteken innestelt. Meestal is het advies om de zwangerschap zo snel mogelijk af te breken vanwege een grotere kans op een uterusruptuur of ernstige bloeding, maar er zijn ook voorbeelden bekend van voldragen zwangerschappen en levend geborenen na een niche-zwangerschap.
Kan je vaginaal bevallen met CSD/een niche?
Er is geen aparte richtlijn voor bevallen met CSD. Zwangeren met een niche hebben een tweedelijns indicatie omdat zij eerder bevallen zijn via een keizersnede. Het Amsterdam UMC (expertcentrum op het gebied van niches) hanteert de internationale richtlijn dat behandelopties afhangen van hoe dik het residueel myometrium is; is het resterende spierweefsel minder dan 3 millimeter, dan is bevallen via geplande keizersnede meestal het advies vanwege vermoedelijk hogere kans op uterusruptuur. Echter is niet goed te achterhalen uit onderzoek (om diverse redenen) of de kans op een uterusruptuur daadwerkelijk groter is en hoe groot die kans dan is.
Wat zijn de behandelopties?
Er zijn drie soorten behandelingen mogelijk voor een niche/CSD:
– niks doen (wat eigenlijk geen behandeling is, maar wel altijd een optie)
– medicatie; hormonale anticonceptie (pil of mirena)
– opereren.
Welke optie het meest passend is, hangt af van de ernst van de klachten, de grootte van de niche en de actuele kinderwens.
Geen lid van Vraag de Vroedvrouw maar wel benieuwd naar het hele artikel? Word nu lid!
