Omdat ik veel vragen krijg over de RSV-immunisatie voor baby’s (start najaar 2025) én over waarom we in Nederland (nog?) géén RS-vaccinatie aan zwangeren aanbieden, maar dit in het buitenland wel gebeurt:
Hier vertel ik je alles.
En ik heb nog iets interessants gevonden (wat niet in de richtlijn staat, maar waar wel wetenschappelijk onderzoek naar is 😎).
Goed om te weten: er komt hierover een artikel op vraagdevroedvrouw.nl, maar omdat ik er veel vragen over krijg, vast een soort samenvatting.
Wat is het RS-virus?
Het RS-virus is het meest voorkomende verkoudheidsvirus bij kinderen: de meeste kinderen hebben voor hun derde jaar een infectie met het RS-virus gehad. Het RS-virus komt met name voor gedurende de wintermaanden.
Het RS-virus wordt overgedragen door druppels en komt het lichaam binnen via neus, keel en/of ogen. Bij de meeste mensen leidt een infectie met het RS-virus tot verkoudheidsklachten, maar het kan ook leiden tot bronchiolitis of een longontsteking. Vooral baby’s en ouderen zijn hier vatbaarder voor. Bij 1-2% van de baby’s leidt een infectie met het RS-virus tot een ziekenhuisopname.
Hoe kun je het RS-virus bij een baby herkennen?
Verkoudsheidsklachten zoals een verstopte neus en hoesten kunnen een teken zijn van een infectie met het RS-virus, maar het kan zich ook uiten door middel van koorts en/of een oorontsteking.
Met name bij een jonge baby of premature baby kan een infectie zich ook anders uiten: een baby kan suf en sloom zijn, niet goed drinken en af en toe kort stoppen met ademen. Bij een infectie aan de luchtwegen is de ademhaling vaak sneller (>60 keer per minuut) en kan de baby een piepend geluid maken. Soms zijn er intrekkingen of is er neusvleugelen zichtbaar.
Bij twijfel of zorgen: bel je huisarts of in het weekend / ‘s avonds of ‘s nachts de huisartsenpost.
Hoe kan het behandeld worden?
Het RS-virus kan niet direct behandeld worden, een eventuele behandeling richt zich op de symptomen.
Hoeveel baby’s worden er ziek van het RS-virus?
Ongeveer 44% van de baby’s krijgen het RS-virus in het eerste jaar. De meeste kinderen met het RS-virus zijn na 3-7 dagen weer beter. Op twee-jarige leeftijd zijn de meeste kinderen al eens met het RS-virus besmet geweest en hebben antistoffen. Je kunt meerdere keren besmet raken met het RS-virus.
Hoeveel baby’s worden er opgenomen met het RS-virus?
Uiteraard is een kind geen cijfertje en is de interpretatie van cijfers voor iedereen verschillend. Een keuze maken doe je op basis van kennis én je eigen ervaringen en gevoel. In dit blog deel ik de kennis, zover bekend.
Een infectie met het RS-virus kan voor jonge baby’s heftig verlopen. Ongeveer 1-2% van alle baby’s onder de 12 maanden wordt opgenomen in het ziekenhuis vanwege het RS-virus en meestal een infectie van de luchtwegen. De meeste kinderen zijn minder dan 3 maanden oud.
In Nederland gaat het om 1 op de 56 kinderen onder de 12 maanden die wordt opgenomen vanwege een ontsteking aan de luchtwegen, veroorzaakt door het RS-virus.
5,5% van deze baby’s (dus 0,055-0,11% van alle baby’s onder de 12 maanden) komen op de Intensive Care terecht. Bij 40% van deze kinderen is er ook sprake van een comorbiditeit: bijvoorbeeld een andere ziekte of aangeboren afwijking of prematuriteit.
Overlijden door RS-virus is extreem zeldzaam in Nederland.
RS-immunisatie voor pasgeborenen vanaf najaar 2025
Wat is de RSV-immunisatie?
Momenteel krijgen baby’s met een hoger risico op problemen door het RS-virus al een immunisatie (palivizumab) aangeboden. Deze werkt ca 4 weken en moet meerdere keren worden gegeven.
Een nieuwe mogelijkheid is ‘nirsevimab’, een vorm van passieve immunisatie. In tegenstelling tot vaccinaties – waarbij je zelf antistoffen aan gaat maken – krijgt de baby in dit geval direct antistoffen toegediend. Deze immunisatie wordt toegediend bij baby’s van 2 weken oud, die zijn geboren vooraf aan of tijdens het RS-seizoen. De antistoffen werken ongeveer 5 maanden.
Deze immunisatie is recent goedgekeurd in onder andere Europa en wordt in bijvoorbeeld Frankrijk al gegeven. De immunisatie kan bij een pasgeborene van 2 weken oud worden toegediend. In Nederland is de verwachting dat vanaf het najaar van 2025 wordt gestart met deze immunisatie.
Wat is het effect van deze immunisatie?
Volgens de RIVM en het advies van de Gezondheidsraad zorgt het toedienen van deze immunisatie aan pasgeborenen voor 80% minder ziekenhuisopnames gerelateerd aan het RS-virus. In absolute getallen zou dit betekenen: van 1-2% ziekenhuisopnames naar 0,2-0,4%. Als we dit per 1000 baby’s bekijken betekent dit van 10-20 op de 1000 naar 2-4 op de 1000.
Echter, dit RCT (waarop het advies is gebaseerd) laat zien dat er minder baby’s ziek worden van het RS-virus na immunisatie, maar wanneer er wordt gecorrigeerd voor vroeggeboorte, worden er niet significant minder ziekenhuisopnames gezien.
Een ander RCT laat een significant verschil in ziekenhuisopnames zien bij baby’s die jonger dan 3 maanden waren (0,3% bij immunisatie versus 2,2% bij placebo).
- Er moeten 11 baby’s worden gevaccineerd om 1 zieke baby te voorkomen.
- Er moeten 57 baby’s worden gevaccineerd om 1 ziekenhuisopname vanwege RS te voorkomen.
Ik heb het nu niet apart voor premature baby’s uitgezocht, omdat deze momenteel sowieso al een RSV-immunisatie aangeboden krijgen en het in die zin een andere benadering vraagt.
Dit is een megakorte en daarmee kort door de bocht samenvatting. In een artikel zal ik dit verder uitwerken.
Zijn er nadelen?
Er zijn altijd bijwerkingen mogelijk bij medicatiegebruik. Omdat dit om passieve immunisatie gaat, zijn er relatief minder bijwerkingen. Ik heb alleen de Engelse bijsluiter gevonden (dan heet het vaccin Beyfortus).
Er is geen verschil in bijwerkingen gevonden tussen de groep baby’s die een immunisatie ontving versus de baby’s die een placebo ontvingen. Echter, de onderzoeksgroepen zijn in mijn optiek te klein om echt een uitspraak over ernstige bijwerkingen (die vaak zeldzaam zijn) te doen.
Het is niet uit te sluiten dat er als gevolg van grootschalig gebruik van nirsevimab RSV-stammen ontstaan die resistent zijn tegen deze antistof.
Wat heeft vitamine D met het RS-virus te maken?
Alhoewel het RIVM er met geen woord over rept, is er mogelijk een verband tussen de vitamine D status van de baby en/of moeder en de kans op een ernstige infectie door het RS-virus. (En ook in de kans op een infectie an sich trouwens).
De onderzoeken zijn klein, dus ik zal geen harde uitspraak hierover doen. Mogelijk geeft een lagere vitamine D status meer kans op een ernstige infectie met het RS-virus. Echter, dat betekent niet direct dat als iedereen massaal aan de vitamine D gaat, deze kans minder wordt 😉 Los daarvan is een goede vitamine D status (minimaal 80, liever hoger) voor meer dingen van belang, maar dat wordt óók ooit een heel artikel. Even geduld.
RS-vaccinatie voor zwangeren
(niet in Nederland, wel in andere landen)
In verschillende landen om ons heen wordt ook aan zwangeren een RSV-vaccinatie in de aangeboden tussen 24 en 36 weken zwangerschap.
In Nederland wordt dit vooralsnog niet ingevoerd, omdat:
- naar verwachting met het toedienen van antistoffen aan de pasgeboren baby meer kinderen worden beschermd dan met vaccinatie tijdens de zwangerschap;
- er meer is te zeggen over de veiligheid van nirsevimab dan abrysvo;
- verwacht wordt dat de opkomst voor de vaccinatie van pasgeborenen hoger zal zijn dan die van zwangeren (dus meer bereik);
- vaccinatie van zwangeren minder kinderen zal beschermen omdat een deel van de kinderen ten tijden van het RS-seizoen, geen antistoffen meer heeft.
De Gezondheidsraad geeft daarom voorkeur aan het invoeren van de vaccinatie aan pasgeborenen.
Wat is de RSV-vaccinatie in de zwangerschap?
Het vaccin Abrysvo kan tussen 24 en 36 weken zwangerschap worden toegediend, echter de FDA heeft het goedgekeurd tussen 32 en 36 weken zwangerschap, vanwege een mogelijk iets hogere kans op vroeggeboorte na vaccinatie.
Dit vaccin is actieve immunisatie: de zwangere krijgt kleine deeltjes van het eiwit van het RS -virus toegediend. Daarop reageert de zwangere door antistoffen tegen RSV aan te maken. Deze antistoffen gaan door de placenta heen en komen bij de baby terecht (dit is dan passieve immunisatie voor de baby). De verwachting is dat ongeveer 2 weken na de vaccinatie de baby beschermd is.
Wat is het effect van deze vaccinatie?
Een RCT onder 6975 zwangeren in 18 landen laat (in het superkort) de volgende uitkomsten zien:
- Het RSV-vaccin bleek in dit onderzoek 82-69% effectief in het voorkomen van ernstige zieke baby’s door RS. De eerste 90 dagen werden er 0,2% vs 0,9% ernstige zieke baby’s geregistreerd (vaccin vs placebo). De eerste 180 dagen waren dit 0,5% vs 1,8% ernstig zieke baby’s (vaccin vs placebo).
- Het RSV-vaccin was in dit onderzoek niet statistisch significant effectief in het voorkomen van zieke baby’s door RS.
De NNT van de RSV-vaccinatie in de zwangerschap is 80, wat betekent dat er 80 zwangeren gevaccineerd moeten worden om 1 ernstig zieke baby door het RS-virus te voorkomen.
Dit is een megakorte en daarmee kort door de bocht samenvatting. In een artikel zal ik dit verder uitwerken.
Zijn er mogelijke nadelen van de vaccinatie?
Er is altijd een kans op bijwerkingen. Bij deze vaccinatie bij zwangeren werden de volgende bijwerkingen gemeld: vaccinatieplaatspijn (41%), hoofdpijn (31%) en spierpijn (27%). In een zeldzaam geval kan vaccinatie leiden tot het Guillain-Barré syndroom (dit werd geregistreerd bij 1 persoon >60 jaar in relatie tot de RSV-vaccinatie). Meer over de bijwerkingen lees je in de bijsluiter.
Er is mogelijk een iets hogere kans op vroeggeboorte. Dit bleek uit een onderzoek met een vaccin van een ander fabrikant, dit onderzoek werd voortijdig gestopt vanwege meer vroeggeboortes in de vaccinatiegroep dan in de controlegroep: 6,8 vs 4,9%.
Het onderzoek naar Abrysvo liet 5,7% vroeggeboortes in de vaccinatiegroep zien versus 4,7% in de placebogroep. In een subgroepanalyse kwam echter geen verschil in vroeggeboortes naar voren in hoge inkomenslanden.
Als je als zwangere dit vaccin wilt ontvangen, dan kun je dit zelf regelen via de huisarts of GGD (verschilt per regio en kan soms best een zoektocht zijn). De kosten moet je zelf betalen en zijn ongeveer €270 (ex BTW en kosten voor het plaatsen). Het advies is om minimaal 2 weken tussen de RSV-vaccinatie en de DKT (kinkhoest)-vaccinatie te laten.
Wil je meer van dit soort berichten gelijk in je inbox? Je kunt je hier inschrijven voor mijn mails.
Wil je meer weten over vaccinaties in de zwangerschap?
Lees dan de volgende artikelen:
– Covid 19-vaccinatie in de zwangerschap
– Griepvaccinatie in de zwangerschap
– Kinkhoestvaccinatie in de zwangerschap
– Parvovirus B19 (‘de vijfde ziekte’)
Literatuur
- Drysdale, S. B., Cathie, K., Flamein, F., Knuf, M., Collins, A. M., Hill, H. C., Kaiser, F., Cohen, R., Pinquier, D., Felter, C. T., Vassilouthis, N. C., Jin, J., Bangert, M., Mari, K., Nteene, R., Wague, S., Roberts, M., Tissières, P., Royal, S., Faust, S. N., … HARMONIE Study Group (2023). Nirsevimab for Prevention of Hospitalizations Due to RSV in Infants. The New England journal of medicine, 389(26), 2425–2435. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2309189
- Hammitt, L. L., Dagan, R., Yuan, Y., Baca Cots, M., Bosheva, M., Madhi, S. A., Muller, W. J., Zar, H. J., Brooks, D., Grenham, A., Wählby Hamrén, U., Mankad, V. S., Ren, P., Takas, T., Abram, M. E., Leach, A., Griffin, M. P., Villafana, T., & MELODY Study Group (2022). Nirsevimab for Prevention of RSV in Healthy Late-Preterm and Term Infants. The New England journal of medicine, 386(9), 837–846. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2110275
- Kampmann, B., Madhi, S. A., Munjal, I., Simões, E. A. F., Pahud, B. A., Llapur, C., Baker, J., Pérez Marc, G., Radley, D., Shittu, E., Glanternik, J., Snaggs, H., Baber, J., Zachariah, P., Barnabas, S. L., Fausett, M., Adam, T., Perreras, N., Van Houten, M. A., Kantele, A., … MATISSE Study Group (2023). Bivalent Prefusion F Vaccine in Pregnancy to Prevent RSV Illness in Infants. The New England journal of medicine, 388(16), 1451–1464. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2216480
- Martineau A R, Jolliffe D A, Hooper R L, Greenberg L, Aloia J F, Bergman P et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data BMJ 2017; 356 :i6583 doi:10.1136/bmj.i6583