Pijnstilling (medicamenteus)

Steeds meer vrouwen in Nederland vragen tijdens hun bevalling om medicamenteuze pijnbestrijding. In 2003 maakte 5,4% van de barenden gebruik van een epiduraal (de ruggenprik, de meest gebruikte methode voor medicamenteuze pijnbestrijding), in 2021 was dat 23,7% (nullipara maken hier meer gebruik van dan multipara, Peristat, 2021).

In concrete cijfers: volgens de Nederlandse Vereniging van Anesthesiologie kregen in 2021 circa veertigduizend barenden een ruggenprik (Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie, 2021). Andere veel gebruikte medicamenteuze pijnmedicatie is het morfine-achtige middel remifentanil en lachgas. Van elke honderd vrouwen die remifentanil gebruiken, kiezen er later in de baring 13 alsnog voor een ruggenprik (NVOG, 2017). Dit kan zijn omdat de remifentanil de baringspijn niet afdoende verlichtte, of omdat het aangeboden werd in overbrugging tot de komst van de anesthesioloog.

Met uitzondering van lachgas, is de wens voor pijnstilling een reden voor overdracht naar de tweedelijn. De wens voor pijnstilling is dan ook de meest voorkomende reden dat vrouwen tijdens hun bevalling overgedragen worden aan het ziekenhuis (dit geldt voor 28,3% van de nullipara en 19,7% van de multipara, Perined 2021). In sommige regio’s is er een uitzondering voor lachgas en kunnen eerstelijns verloskundigen de baring blijven begeleiden (dit kan alleen in een ziekenhuis of geboortecentrum dat de juiste afzuiginstallatie beschikt om te voorkomen dat de verloskundige zelf het lachgas inademt). Deze verloskundigen moeten wel een speciale scholing volgen om hier bevoegd voor te zijn.

In dit artikel onderzoeken we de drie meest gebruikte opties voor medicamenteuze pijnstilling: de epiduraal (ruggenprik), morfine-achtige middelen (waaronder remifentanil) en lachgas. We stellen bij elk van de opties de volgende vragen:

• Wat is het?
• Wat is het beleid rondom het middel?
• Hoe effectief is het middel als pijnmedicatie tijdens de baring? 
• Wat zijn voor- en nadelen van het middel voor de barende?
• Wat zijn voor- en nadelen voor de baby?
• Wat is het effect op de fysiologie van het baringsproces? (deze aanvulling komt, nog even geduld!)

Omdat dit artikel zeer uitgebreid en gedetailleerd is (met best wat hardcore biomedische informatie), begint elk hoofdstuk met een korte samenvatting. Dit draagt (hopelijk) bij aan de leesbaarheid, geeft de belangrijkste informatie meteen aan het begin en laat het aan jou als lezer om daarna verder de diepte in te gaan.

Naast medicamenteuze methodes van pijnstilling, zijn er ook verschillende niet-medicamenteuze opties om baringspijn te verlichten. Lees hiervoor het artikel ‘Niet-medicamenteuze pijnstilling’.

Niet alle ziekenhuizen hebben de pijnstilling beschikbaar die in dit artikel worden besproken. Met name lachgas is in lang niet alle ziekenhuizen en geboortecentra beschikbaar. Er is helaas (nog) geen landelijk overzicht waar de diverse pijnstillingsopties beschikbaar zijn.