Vitamine K is een vetoplosbare vitamine, die onder andere helpt bij de bloedstolling. In Nederland is het huidige beleid om alle baby’s direct na de geboorte een startdosis van 1 milligram vitamine K oraal (via de mond) toe te dienen. Dit doet de verloskundige of andere zorgverlener. Tot de baby 13 weken oud is (dus t/m 12 weken), krijgen ouders het advies hun baby dagelijks 150 microgram vitamine K-druppels te geven.
Het was de bedoeling druppels te vervangen voor een eenmalige injectie in het bovenbeen van de pasgeboren baby, maar de invoering hiervan gaat niet door. Je leest hier het officiële besluit van VWS en hier de uitleg van de KNOV, over waarom verloskundigen de injectie weiger(d)en.
Waar zit vitamine K in?
Vitamine K halen we vooral uit voedsel en omdat het nauwelijks wordt opgeslagen, hebben we een regelmatige inname nodig. Een vitamine K-tekort bij volwassenen is echter zeldzaam, en meestal een gevolg van afwijkingen aan het maagdarmstelsel of medicijngebruik
Hebben alle baby’s een tekort?
De concentratie (hoeveelheid) vitamine K in het bloed van een ongeboren en pasgeboren baby is relatief laag vergeleken met volwassen bloed. Vitamine K komt nauwelijks door de placenta. Borstvoeding bevat een relatief lage concentratie vitamine K, al is dit ook afhankelijk van de inname van de moeder. Het microbioom in de darmen dat vitamine K produceert, moet na de geboorte nog worden opgebouwd. Relatief lage vitamine K-waarden bij een pasgeboren baby zijn dus fysiologisch. Of die lage concentratie vitamine K ergens goed voor is, weten we niet zo goed.
Wat is een vitamine K-deficiëntiebloeding?
Een baby die geen extra vitamine K toegediend krijgt, heeft een kans van 1 op 11.000 (maar waarschijnlijk minder) op een vitamine K-deficiëntiebloeding (VKDB). Dit is een ernstig ziektebeeld, waarbij er ongeveer 30% tot 57% kans is op een hersenbloeding en 3% tot 20% kans op overlijden van de baby. Het risico op VKDB daalt sterk als de baby na de geboorte vitamine K krijgt. Dit kan met een injectie in het bovenbeen (intramusculair) of in een micellaire oplossing of met druppeltjes in het mondje (oraal). In het artikel worden de wetenschappelijke onderzoeken rondom deze drie mogelijkheden verder toegelicht.
Is een injectie beter dan druppels?
Een injectie is even effectief als micellair vitamine K: drie doses oraal (op dag 1, na 4/5 dagen en na 4/5 weken). Zowel de injectie als micellair vitamine K lijken effectiever dan druppels volgens het huidige beleid.
Vitamine K wordt ook toegevoegd aan kunstvoeding. Voor baby’s die kunstvoeding krijgen, wordt alleen de dosis op dag 1 geadviseerd. Baby’s met galgangatresie lopen een sterk verhoogd risico op VKDB.
In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 2 baby’s met galgangatresie een hersenbloeding door een vitamine K-tekort. Waarschijnlijk werkt orale toediening van vitamine K in micellaire oplossing bij baby’s met galgangatresie even effectief als een injectie, als het op de juiste manier wordt toegediend.
Wat zijn mogelijke nadelen van vitamine K-toediening?
- Er is geen wetenschappelijke onderbouwing voor ernstige bijwerkingen van vitamine K. Het toedienen van vitamine K na de geboorte kan wel leverafwijkingen maskeren, waardoor diagnostisering later plaatsvindt en behandeling later kan worden ingezet.
- Mogelijke bijwerkingen van intramusculaire vitamine K-toediening (de prik) zijn pijn, roodheid en zwelling op de plaats van de prik. Het is niet bekend of deze nadelen de hechting (het gouden uur) en op gang van komen van de borstvoeding beïnvloeden.
- Oraal vitamine K kan worden gezien als ‘bijvoeding’ en beïnvloedt mogelijk het microbioom.
Wat als je je baby geen vitamine K wilt geven?
De vitamine K-inname van de moeder beïnvloedt het vitamine K-gehalte van de moedermelk én het vitamine K-gehalte in het bloed van de baby. Het is dus belangrijk dat de moeder voldoende vitamine K-inname heeft. Het is alleen lastig om via voeding een even hoog vitamine K-gehalte te krijgen als via een vitamine K-toediening. Uit onderzoek blijkt bovendien dat late VKDB ook voorkomt bij kinderen van moeders met een normaal gehalte vitamine K in de borstvoeding. Aan kunstvoeding is, zoals eerder al genoemd, vitamine K toegevoegd.
Als er niet gekozen wordt voor vitamine K-toediening, kan gelet worden op een aantal signalen van onvoldoende vitamine K-inname of VKDB:
- Problemen met drinken.
- Symptomen die kunnen wijzen op malabsorptiesyndromen: bijvoorbeeld aanhoudende geelzucht, ontkleurde ontlasting of donkere urine.
- Symptomen die kunnen wijzen op VKDB: blauwe plekken, bloedingen (bijvoorbeeld in navel, neus of mond).
