Is een sectio zonder medische indicatie (keizersnede op verzoek) mogelijk in Nederland?
De Amerikaanse beroepsvereniging voor gynaecologen ACOG schat dat 2,5% van alle sectio’s op verzoek van de moeder is (2020). In Nederland zijn geen cijfers bekend over hoe vaak en om welke redenen een zwangere vraagt om een keizersnede zonder medische reden. Het is dus gissen naar hoe vaak het hier voorkomt, en of dat aantal de afgelopen jaren is gestegen. Dat de NVOG richtlijn over de indicatiestelling voor keizersneden uitgebreid ingaat op dit vraagstuk, geeft wel aan dat dit onderwerp urgent en relevant is voor de beroepsgroep. De richtlijn dateert uit 2011, maar er is met het stijgende percentage sectio’s geen reden om aan te nemen dat niet ook het aantal keizersnedes op verzoek toeneemt.
Een zwangere kan zeer uiteenlopende redenen hebben om een keizersnede te wensen als daar geen medische indicatie voor is (Jenabi, 2020). Ze kan afkomstig zijn uit een land waar keizersnedes veel gangbaarder zijn, haar hele leven te horen hebben gekregen dat haar bekken te klein is om vaginaal te baren, of simpelweg de bevalling willen plannen (dit kan zowel persoonlijke als praktische redenen hebben). Ook kan een traumatische eerdere bevalling, een verlies in de laatste fase van een eerdere zwangerschap (Intra Uterine Vruchtdood, IUVD), seksueel trauma of lichamelijke disforie (bij zwangere transmannen kan een vaginale baring een ernstig gevoel van ongenoegen oproepen) reden zijn voor een keizersnede op verzoek (Besse, 2020).
Tokofobie, een pathologische angst voor de bevalling, kan een van de redenen zijn voor een keizersnede op verzoek. Promotie-onderzoek van de Nederlands-Poolse verloskundige en mindfulness-trainer Irena Veringa (2021) liet zien dat een mindfulness-training van 9 weken de kans op een medisch niet-noodzakelijk keizersnede met de helft deed afnemen. De zwangeren die de training volgden, hadden minder angst, gingen minder ‘doemdenken’ over baringspijn, en kozen vervolgens minder vaak voor niet-noodzakelijke interventies tijdens de bevalling.
In Nederland heb je geen recht op een keizersnede zonder medische reden. Dat wil zeggen: de Wet op de Geneeskundige Behandel Overeenkomst (WGBO), dat de rechten en plichten van cliënten in de zorg beschrijft, is helder dat je geen zorg kunt ‘eisen’ (je mag wel alles weigeren, overigens). Wel mag je van je zorgverlener verwachten dat die je wensen serieus neemt en kijkt naar wat er wel mogelijk is. Het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg heeft in een uitspraak in 2002 een klacht van een vrouw die haar wens voor een keizersnede niet ingewilligd kreeg, ongegrond verklaart. Een gynaecoloog mag een verzoek tot sectio afwijzen, aldus het College in haar uitspraak, als er geen medische indicatie is. Er staat dat […] ‘een gynaecoloog die met een vrouw een behandelingsovereenkomst heeft die strekt tot de begeleiding van de bevalling, geen afzonderlijke uitdrukkelijke toestemming hoeft te verkrijgen voor een bevalling langs de natuurlijke weg. Wel geldt de informatieplicht. Dat een voldragen zwangerschap zonder complicaties leidt tot vaginale uitdrijving van het kind is een natuurgegeven dat niet bepaald wordt door de inhoud van een behandelingsovereenkomst.’
De NVOG adviseert zorgverleners om bij een keizersnede op verzoek in een zo vroeg mogelijk stadium in de zwangerschap in gesprek te gaan met de zwangere, haar zorgvuldig te counselen over de voor– en nadelen van een sectio, dit allemaal goed te documenteren en indien nodig (bijvoorbeeld bij trauma en/of bovenmatige angst voor de bevalling) door te verwijzen naar psychiater of psycholoog. Het is uiteindelijk aan de behandelaars om af te wegen of zij tegemoet willen komen aan de wens van de zwangere.