Wanneer voelen zwangeren zich gezien en gehoord? Wanneer veilig,vertrouwd en gedragen? Onder welke omstandigheden, en onafhankelijk van hun persoonlijke voorgeschiedenis en de aanwezigheid van trauma, kunnen wij tijdens de baring hun ogen sluiten in het volste vertrouwen dat er goed voor ze gezorgd wordt en er niks tegen hun wil gebeurt? Het antwoord is even eenvoudig als (blijkbaar) lastig te bewerkstelligen: als er sprake is van een steunende en bekrachtigende relatie met de zorgverlener (Symon, 2006). Het ontwikkelen van zo’n relatie kost tijd en vraagt om continuïteit van zorg, en beide zijn schaars in het huidige geboortezorgsysteem.
Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat continuïteit van zorg tal van positieve effecten heeft voor zowel zwangere als baby. Continuïteit van zorgverlener door een of een klein team (eerstelijns) verloskundigen leidt tot betere uitkomsten, minder medische interventies, meer tevredenheid bij vrouwen en waarschijnlijk minder kosten (De Jonge, 2020).
Theorie van presentie
Investeren in de relatie met de zwangere, levert onder de streep veel op. Deze Vraag de Vroedvrouw-masterclass voor zorgverleners van februari 2025 ging over de ‘theorie van presentie’ van theoloog en sociaal wetenschapper Andries Baart. Deze theorie gaat over de vraag hoe je je als zorgprofessional niet alleen laat sturen door je eigen vakkennis, verwachtingen van de organisatie, protocollen of gewoontes, maar juist de relatie tussen jou en de ander gebruikt om na te denken over wat het beste is om te doen.
Uitgangspunten van deze benadering:
- Aanwezig zijn in plaats van sturen: focus op de relatie en elkaar leren kennen en niet op het oplossen van problemen en ingrijpen
- luisteren zonder oordeel: oprecht geïnteresseerd zijn in iemands levensverhaal en emoties
- mensen willen zich eerst gezien en gehoord voelen voordat iemand ze helpt
- geen standaardoplossingen, maar vanuit empathie, geduld en nieuwsgierigheid op zoek naar zorg die bij die persoon past
- vertrouwen groeit door betrokkenheid en langdurig contact
- doel van de zorg is niet effectiviteit, maar menselijkheid en verbinding
Rest de vraag: levert continuïteit van zorg en relationeel werken naast alle hierboven genoemde voordelen er ook toe dat zwangeren autonoom en weloverwogen keuzes kunnen maken? Het korte antwoord: ja.
Met meer woorden:
- Sociale verbinding is voor iedereen, maar zeker voor mensen met trauma onmisbaar om in een rustige ventrale staat te komen en vanuit daar keuzes te maken die echt bij hen passen.
- Er is minder (tijds)druk en meer ruimte om zelf na te denken. Dit zorgt ervoor dat keuzes vanuit de persoon zelf komen.
- Als een zwangere een intensieve en duurzame relatie opbouwt met één of een kleine groep zorgverleners, hoeft ze niet telkens opnieuw haar verhaal te doen. Zorgverleners zien de stappen die iemand maakt, kunnen terugkomen op eerdere gesprekken, leren iemand echt kennen en kunnen gerichte vragen stellen om iemand verder te helpen in het besluitvormingsproces.
- Continuïteit van zorg en/of relationeel werken (plak er een label op, de essentie is hetzelfde) geeft zwangeren een beter inzicht in hun eigen situatie, wat ze helpt bij het maken van keuzes die bij hen passen (in plaats van opgelegd worden)
- Iemand die zich serieus genomen voelt, krijgt een gevoel van controle en autonomie.
- Zwangeren hoeven zich geen zorgen te maken dat ze bij een volgende afspraak weer iemand anders treffen (die mogelijk weer iets anders zegt of vindt) of dat hun eerstelijns verloskundige ze aan het ziekenhuis overdraagt als ze om medicinale pijnbestrijding vragen. Weten dat iemand bij je blijft, ongeacht de keuzes die je maakt, zorgt voor een veilige omgeving om je eigen keuzes te maken.
Of zoals Margot appte toen we aan het sparren waren over dit artikel: “Het antwoord is toch altijd relatie hè. Zo verrassend.”